Oczekiwanie na badania lekarskie a wstrzymanie od pracy
W przypadku, gdy pracownik podpisał umowę o pracę z wyprzedzeniem, a termin rozpoczęcia pracy został ustalony na 1 lipca, lecz badania lekarskie mogą zostać zrealizowane dopiero 2 lipca, pojawia się pytanie, jak potraktować jego nieobecność w dniu 1 lipca. Problem ten wynika z braku możliwości przeprowadzenia badań wstępnych przed planowanym terminem rozpoczęcia pracy, co jest warunkiem dopuszczenia pracownika do pracy.
Obowiązek przeprowadzenia badań lekarskich
Zgodnie z art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 2024 r. poz. 1465) – dalej k.p.:
Pracodawca jest zobowiązany zapewnić pracownikom profilaktyczną opiekę lekarską na swój koszt, w tym badania wstępne, okresowe i kontrolne.
Zgodnie z art. 229 § 4 k.p., pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Wstępne badania profilaktyczne muszą być przeprowadzone przed przystąpieniem pracownika do pracy, co oznacza, że dopiero po ich zakończeniu i uzyskaniu pozytywnego orzeczenia lekarskiego, pracownik może rozpocząć wykonywanie swoich obowiązków.
Przepisy dotyczące czasu badań lekarskich
Zgodnie z art. 229 § 3 k.p., w przypadku okresowych i kontrolnych badań lekarskich:
Badania te powinny być przeprowadzane w miarę możliwości w godzinach pracy.
Za czas poświęcony na te badania, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Pracownikowi przysługuje również zwrot kosztów przejazdu, jeżeli badania odbywają się w innej miejscowości.
Warto zauważyć, że przepis ten dotyczy wyłącznie badań okresowych i kontrolnych, a nie wstępnych. Pracodawca nie ma zatem obowiązku wliczania czasu przeznaczonego na wstępne badania do czasu pracy pracownika.
Kwestia nieobecności pracownika
W sytuacji, gdy pracownik nie może przedłożyć orzeczenia lekarskiego potwierdzającego zdolność do pracy przed 1 lipca, a badania mogą odbyć się najwcześniej 2 lipca, pracodawca powinien wstrzymać się z dopuszczeniem pracownika do pracy do momentu uzyskania pozytywnego orzeczenia. W dniu 1 lipca pracownik nie może zatem rozpocząć pracy, co powoduje jego nieobecność.
W myśl art. 81 k.p., wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za czas niewykonywania pracy tylko wtedy, gdy był gotów do jej podjęcia, a przeszkoda leżała po stronie pracodawcy. W omawianym przypadku nie można mówić o gotowości pracownika do pracy, ponieważ nie spełnił on podstawowego warunku formalnego, jakim jest posiadanie aktualnych badań lekarskich.
Zatem nieobecność pracownika w dniu 1 lipca należy uznać za usprawiedliwioną, ale niepłatną, gdyż brak dopuszczenia do pracy wynikał z braku wymaganych badań wstępnych. Pracodawca, kierując się jednak własną polityką, może zdecydować się na uznanie tej nieobecności za płatną, choć nie jest do tego zobowiązany przepisami prawa.
Możliwość przesunięcia terminu badań
Oczekiwanie na badania lekarskie a wstrzymanie od pracy - jeśli przesunięcie terminu badań wynikało z ograniczeń dostępności lekarza medycyny pracy, warto, aby pracodawca uwzględnił to w planowaniu rozpoczęcia pracy przez nowo zatrudnionych pracowników, ustalając daty zatrudnienia w sposób zapewniający zgodność z wymogami art. 229 k.p.. Jednakże, w sytuacji, gdy nie było możliwości wcześniejszego zorganizowania badań, przyjęcie, że pracownik rozpocznie pracę dopiero po ich wykonaniu, jest zgodne z przepisami.
Przykład sytuacji
Pracownik podpisał umowę o pracę z dniem rozpoczęcia pracy ustalonym na 1 lipca. Ze względu na brak dostępności lekarza medycyny pracy, badania mogły zostać przeprowadzone dopiero 2 lipca. Pracownik informuje pracodawcę o tym fakcie, a ten wstrzymuje jego dopuszczenie do pracy do momentu przedłożenia zaświadczenia o zdolności do pracy. W dniu 1 lipca pracownik nie pojawia się w pracy z powodu braku aktualnych badań. Pracodawca traktuje tę nieobecność jako usprawiedliwioną, ale niepłatną. Jednak, z dobrej woli, może również podjąć decyzję o wypłacie wynagrodzenia za ten dzień, choć nie jest to jego obowiązek.
Oczekiwanie na badania lekarskie a wstrzymanie od pracy - podsumowanie
W sytuacji, gdy pracownik nie ma aktualnych badań lekarskich w dniu planowanego rozpoczęcia pracy, pracodawca powinien wstrzymać jego dopuszczenie do momentu uzyskania orzeczenia lekarskiego. Nieobecność pracownika z powodu braku badań powinna zostać potraktowana jako usprawiedliwiona, ale niepłatna, chyba że pracodawca postanowi inaczej. Odpowiednie planowanie terminów zatrudnienia i badań lekarskich może pomóc uniknąć tego typu sytuacji. Warto pamiętać, że dokumentację akt osobowych można prowadzić on-line po spełnieniu ustawowych wymogów - biuro rachunkowe również może prowadzić tego typu rozliczenia on-line.
